TCK Madde 53 Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma

Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 53. maddesi, “Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma” başlığını taşır ve bir mahkeme tarafından ceza verilen kişilerin belirli haklarından mahrum bırakılmasını düzenler. Bu madde, işlenen suçun niteliğine bağlı olarak hükümlülerin bazı temel haklarını kullanmalarını engellemeyi amaçlar. Aşağıda madde hakkında detaylı bir özet bulabilirsiniz:

TCK Madde 53 – İçerik ve Kapsam

1. Hangi Haklar Kısıtlanır?

Bir kişinin mahkûmiyet kararı kesinleştiğinde, bu kişi aşağıdaki haklardan yoksun bırakılabilir:

• Kamu görevinde bulunma: Devlet memurluğu, milletvekilliği gibi görevler ile bu görevlerin sağladığı yetkiler.
• Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iznine tabi bir meslek veya sanatı icra etme.
• Seçme ve seçilme hakkı: Milletvekili, belediye başkanı gibi görevler için aday olma ve seçme hakkı.
• Velayet hakkı, vesayet veya kayyımlık yetkileri.
• Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi partilerdeki yöneticilik görevi.
• Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının verdiği hizmetlerden yararlanma.

2. Süre ve Şartlar

• Mahkûmiyet süresince: Yukarıda sayılan haklardan yoksun bırakılma kararı, cezanın infaz süresi boyunca geçerlidir.
• Cezanın ertelenmesi, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilme halinde:Hükümlü, kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından yoksun bırakılma kararı sona erer. Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlü hakkında Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının verdiği hizmetlerden yararlanma hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebilir.

3. İstisnalar ve Özel Durumlar

• Kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler bu hüküm uygulanmaz.
• Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar.
• Taksirli suçlar, yani kasten işlenmeyen suçlar nedeniyle bir ceza alındığında, bu maddeye göre hak yoksunluğu uygulanmaz. Ancak, bazı istisnai durumlarda mahkeme bu tür suçlar için de hak yoksunluğu kararı verebilir.

4. Anayasa’ya Uygunluk

Bu madde, kişinin temel haklarını kısıtlamakla birlikte, anayasa ve insan hakları normlarına uygun şekilde, suçun niteliğine göre uygulanmalıdır.

5. Belli Haklardan Yoksun Bırakılma Yargıtay Kararları

Yargıtay 22. CD 2015/2545 E. 2015/2705 K. sayılı karar

“Sanık hakkında TCK’nın 53/1,a,b,d,e ve c bendindeki kendi altsoyu dışındaki velayet hakkından vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan yoksun bırakılma güvenlik tedbirinin hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar, TCK’nın 53/1-c maddesinde belirtilen kendi altsoyu üzerindeki velayet hakkından vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan yoksun bırakılma güvenlik tedbirinin ise aynı maddenin 3. fıkrası uyarınca koşullu salıvermeye kadar uygulanabileceğinin gözetilmemesi,”

Yargıtay 12. CD’nin 2013/18222 E. 2014/448 K. sayılı karar

“TCK’nın 53/6. maddesi gereğince sürücü belgesinin geri alınması kararı güvenlik tedbiri niteliğinde olup, güvenlik tedbirlerinde kazanılmış hak mümkün olmamakla ve aynı maddeye göre sürücü belgesinin geri alınma süresinin 3 aydan az olamayacağı gözetilmeden, sanığın sürücü belgesinin 50 gün süreyle geri alınmasına karar verilmesi kanuna aykırı olup,”

Yargıtay 12. CD’nin 2013/20739 E. 2014/16075 K. sayılı karar

“TCK’nın 53/6. maddesi uyarınca, sürücü belgesinin geri alınmasına yalnızca taksirle işlenen suçlarda karar verilebileceği gözetilmeden, kasıtlı suçtan dolayı kurulan hükümle sanığın sürücü belgesinin TCK’nın 53/6 maddesi gereğince 3 ay süre ile geri alınmasına karar verilmesi kanuna aykırı olup”

Yargıtay 19. CD’nin 2018/5785 E. 2019/4802 K. sayılı karar

“5237 sayılı TCK’nun 53/5. maddesi uyarınca 53/1-d maddesinde yazılı tüm hak ve yetkilerden yoksunuğa hükmedilmişse de, sanığın sadece bir şirket yöneticisi olarak bir suç işlediği, dolayısıyla dernek, vakıf, sendika veya kooperatifle bir ilişkisi olmadığı, keza TCK’nun 53/5. maddesinde açıkça “bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla”, “bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına” karar verilebileceğinin gözetilmemesi,

Kanuna aykırı ve sanığın temyiz nedenleri bu itibarla yerinde görüldüğünden HÜKMÜN BOZULMASINA, bu aykırılık yeniden yargılama yapılmasına gerek olmaksızın düzeltilebilir nitelikte olduğundan, 5320 sayılı Kanun’un 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nun 322. maddesi uyarınca, hükümden TCK’nun 53/5. maddesinin uygulanmasına ilişkin 6-b) fıkrasında yer alan “…şirket, vakıf, dernek, sendika, kooperatif, siyasi parti yöneticisi veya denetçisi olmaktan yasaklanmasına…” ibaresinin çıkartılıp, yerine ”…şirket yöneticisi veya denetçisi olmaktan yasaklanmasına…” ibaresi yazılmak suretiyle, başkaca yönleri kanuna uygun bulunan hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA,”

TCK Madde 53, belirli suçlardan hüküm giyen kişilerin belirli haklarını kullanmaktan yoksun bırakılmasını düzenler. Bu yoksunluk, genellikle mahkûmiyet süresince uygulanır ve bazı durumlarda, koşullu salıverilme sonrasında da devam edebilir. Ancak, bu hak kısıtlamaları anayasal çerçevede ve insan hakları gözetilerek uygulanmalıdır.