Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, bir çalışanın işvereni tarafından işten çıkarılması veya emeklilik hakkı kazanması durumunda, çalışanın işyerinde geçirdiği süre ve aldığı ücretler dikkate alınarak hesaplanan bir tazminat tutarıdır.

Kıdem tazminatı, Türkiye’de çalışanların hemen hemen hepsi için yasal bir hak olarak belirlenmiştir. Bu tazminat, iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda işçiye ödenir. İşçinin iş sözleşmesi feshedildiğinde, işveren tarafından belirli şartlar altında işçiye ödenmek zorundadır. Bu şartlar, işçinin işyerinde geçirdiği süre, işveren tarafından ödenen brüt ücreti ve çalışma koşullarına göre değişebilir.

Kıdem tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesi veya emeklilik hakkı kazanması durumunda ödenir. Bu tazminatın ödenebilmesi için işçinin işyerinde belirli bir süre çalışmış olması gerekmektedir. Bu süre, Türkiye’de mevcut yasal düzenlemelere göre en az bir yıl olmalıdır.

Kıdem Tazminatı Alma Şartları Nelerdir?

Türkiye’de çalışan bir işçinin kıdem tazminatı alma şartları şunlardır:

1. İşçi, en az 1 yıl süreyle aynı işverenle çalışmış olmalıdır. İşçinin farklı dönemler de aynı işverenle çalışması durumunda, çalışma süreleri birleştirilerek hesaplanır.
2. İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, sözleşme süresi dolmadan işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı alamazlar. Ancak, belirli süreli iş sözleşmelerinin süresinin uzatılması veya ardı ardına yenilenmesi durumunda, işçinin işyerindeki toplam çalışma süresi dikkate alınarak kıdem tazminatı ödenir.
3. İşçinin işveren tarafından haksız bir şekilde işten çıkarılmamış olması gerekmektedir. İşçinin kendisinin istifa etmesi durumunda kıdem tazminatı alamaz. Ancak iş sözleşmesinin sona erme sebebi istifa gibi gösterilmiş ise, istifa metni imzalamış dahi olsanız, iş sözleşmesinin hangi gerekçeyle sona erdiği mahkeme önünde ispat edildiği takdirde kıdem tazminatına hükmedilmesi mümkündür. 
4. İşçi, emekli olmak ya da yaş haddinden dolayı işten ayrılmış olabilir.

Yukarıda belirtilen şartların yanı sıra, işçinin yasal olarak öngörülen diğer haklarını kullanmış olması gerekmektedir. Örneğin, işçi, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması nedeniyle işten ayrılmış ve bunu ilgili makamlara bildirmişse kıdem tazminatı alabilir.

Hangi Hallerde Kıdem Tazminatına Hak Kazanır?

Türkiye’de çalışan bir işçi, aşağıdaki durumlar ile sınırlı olmamakla birlikte birinin varlığı halinde kıdem tazminatına hak kazanır:

1. İşveren tarafından iş akdi belirsiz bir nedene dayanarak feshedildiğinde,
2. İşveren tarafından iş akdi haklı bir neden olmaksızın feshedildiğinde,
3. İşçi tarafından haklı bir nedene dayanılarak feshedildiğinde,
4. İşveren tarafından iş akdi, işçinin askerlik veya doğum izni kullanması nedeniyle feshedildiğinde,
5. Evlilik nedeniyle feshedildiğinde,
6. İşçi emeklilik yaşı geldiği için iş akdini feshettiğinde,
7. İşçinin ölümü durumunda mirasçılarına ödenir.

Ayrıca, işçinin haklı nedenle feshetmesi durumunda da kıdem tazminatı alabileceği durumlar vardır. Örneğin, işverenin işçinin ücretini düzenli olarak ödememesi, çalışma koşullarını kötüleştirmesi veya iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almaması gibi nedenlerle işçi, haklı bir nedenle işi bırakabilir ve kıdem tazminatı talep edebilir.

Kıdem tazminatı, işçinin işvereni tarafından belirli şartlar altında işten çıkarılması veya emeklilik hakkı kazanması durumunda işçiye ödenir. Ancak, işçinin istifa etmesi durumunda kıdem tazminatı hakkı bulunmamaktadır.

İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminatı Alamaz?

Türkiye’de çalışan bir işçinin iş akdinin sona ermesi sonucu kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmayacağı hususu her olay ve duruma göre ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Ancak aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatı alamayabilir:

1. İş sözleşmesi belirli süreliyse, belirtilen süre dolmadan işten ayrılırsa veya işveren tarafından belirtilen sürenin dolması nedeniyle işten çıkarılırsa. Ancak, belirli süreli sözleşmelerin süreleri uzatılmışsa veya ardı ardına yenilenmişse, işçi toplam çalışma süresine göre kıdem tazminatı alabilir.
2. İşçi, işverenin isteği dışında iş sözleşmesini feshettiğinde veya işten ayrıldığında.
3. İş sözleşmesi feshedildiğinde işçinin kusurunun ağır olması nedeniyle. Örneğin, işyerindeki hırsızlık veya dolandırıcılık gibi ağır disiplin ihlalleri işçinin kıdem tazminatını kaybetmesine neden olabilir.
4. İşçinin iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş sözleşmesinin sonlandırılması durumunda. Bu durumda işçiye iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ayrı bir tazminat ödenir.
5. İşverenin iflas etmesi veya konkordato ilan etmesi nedeniyle iş sözleşmesinin sonlandırılması durumunda, işçiye kıdem tazminatı ödenmez. Bu durumda işçi, alacakları için konkordato veya iflas masasına başvurabilir.
6. Kıdem tazminatı talep etme hakkı yasal düzenlemeler ile iş akdinin feshedildiği tarihten başlayarak 5 yıllık zamanaşımı süresine tabiidir. Bu süre içinde dava konusu yapılmayarak 5 yıllık sürenin geçmesinden sonra açılan bir davada işverenin de zamanaşımı defini öne sürmesi durumunda kıdem tazminatı talep edilemeyecektir.
7. İşçi, emekli aylığı bağlanan tarih itibarıyla kıdem tazminatı alabilir. Ancak, işçinin emeklilik hakkını kullanmadan önce işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı alamaz.

Yukarıdaki durumlar haricinde, işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir. Ancak, kıdem tazminatı miktarı, işçinin çalışma süresine ve işverenin ödeme yükümlülüklerine göre değişebilir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Türkiye’de işçinin kıdem tazminatı alması için belirli çalışma süresini tamamlaması gerekmektedir. İşçinin aynı işverende en az bir yıl boyunca çalışmış olması durumunda kıdem tazminatı hakkı doğar. Kıdem tazminatı hesaplanırken, işçinin son aylık brüt ücreti ve çalıştığı yılların sayısı esas alınır. Son aylık brüt ücret, iş sözleşmesinin feshinden önce alınan son aylık brüt tutarı ifade etmektedir. Kıdem tazminatı son aylık giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesap edilir. Giydirilmiş brüt ücret ise, her ay işçiye ödenen maddi veya maddi olmayan her türlü yardımın ücrete ilave edilmesidir. İşçiye her ay düzenli ödenen, yemek ve yol parası, prim gibi ücretler ilave edilerek bulunan tutar giydirilmiş brüt ücrettir. İşçiye yemek parası ödenmemekle birlikte işyerinde ki yemekhaneden faydalanıyorsa bu yardımın maddi karşılığı da ücrete ilave edilecektir.

Kıdem tazminatının hesaplanması için aşağıdaki formül kullanılabilir:

Öncelikle giydirilmiş brüt ücret bulunur.

Kıdem tazminatı = Giydirilmiş Brüt ücret x Yıllar

Burada “brüt ücret”, işçinin son üç aylık brüt ücretini ifade eder. “Yıllar” ise, işçinin çalıştığı yıl sayısını ifade eder. Bu hesaplama sonucunda bulunan tutar, vergi ve diğer kesintiler yapılmadan işçiye ödenir.

Kıdem Tazminatı Tavan Sınırlaması

Kıdem tazminatı hesabı yapılırken kişinin son aylık brüt ücreti üzerinden hesaplama yapılır. Ancak yasal düzenlemeler ile brüt ücret tutarı her dönem yenilenmekte olan bir tavan sınırlamasına tabiidir. Ocak 2023 – Temmuz 2023 arası 19.982,83 TL kıdem tazminatı hesabında tavan sınırıdır. Yani aylık brüt ücret tutarı 19.982,83 TL ‘nin üzerinde ise hesaplama tavan sınır dikkate alınarak hesaplanacaktır.

İşe Giriş Tarihi	01.03.2020
İşten Ayrılış Tarihi	30.05.2023
Hizmet Süresi	3 Yıl 2 Ay 30 Gün
Giydirilmiş Brüt Ücret	18.000 TL
Kıdem Tazminatı Tavanı	19.982,83 TL

Son aylık giydirilmiş brüt ücreti tutarı kıdem tazminatı tavanının altında olduğundan hesaplama 18.000 TL üzerinden yapılacaktır.

Önce 3 yıl için kıdem tazminatı tutarını hesaplayalım:

18.000 x 3 = 54.000 TL

7 ay için kıdem tazminatı tutarını hesaplayalım:

18.000 / 12 x 2 = 3000 TL

30 gün için kıdem tazminatı tutarını hesaplayalım:

18.000 / 365 x 30 = 1479 TL

Toplam Kıdem Tazminatı Brüt Tutarı : 58.479 TL dir.

Yukarıdaki sınırlamalar nedeniyle, kıdem tazminatı tutarı her işçi için farklılık gösterebilir.