İçindekiler
İstinaf Nedir?
Yerel mahkemeler tarafından verilmiş olan kararların, hakkaniyete veya yasalara uygun bir karar olmadığını düşünen taraf, yerel mahkeme kararını istinaf ederek Bölge Adliye Mahkemelerine taşıyabilir. İstinaf etmek, yerel mahkeme kararına itiraz etmekle eşdeğer anlama gelir.
İstinaf mahkemeleri yani Bölge Adliye Mahkemeleri 2016 yılında kurulmuştur. Bu yıldan önce yerel mahkeme kararları temyiz edilerek Yargıtay’a taşınırdı. Yargıtay’ın dosya yükünün fazlalığı, yargılama sürecinin uzaması gibi sebepler ile Bölge Adliye Mahkemeleri kurularak 2016 yılında faaliyete geçmiştir. Öncelikle 7 ilde faaliyete geçen Bölge Adliye Mahkemeleri, 2023 yılında 15 ayrı faaliyet göstermektedir. Diyarbakır, Antalya, Sakarya, Ankara, Konya, Kayseri, Trabzon, Van Gaziantep, Samsun, Erzurum, İzmir, İstanbul, Bursa ve Adana illerinde Bölge Adliye Mahkemeleri faaliyetini yürütmektedir. Bölge Adliye Mahkemeleri belli merkezlere kurularak çevre illere de hizmet vermektedir. Örneğin; Rize yerel mahkemesince verilmiş karar istinaf edildiğinde Trabzon Bölge Adliye Mahkemesi’nce incelenecektir.
İstinaf yolu açık ya da istinaf yolu kapalı ne demek?
Yerel mahkemelerin verdiği her karar istinaf edilememektedir. İstinaf yolu açık dendiğinde verilen istinaf edilebilir, Bölge Adliye Mahkemesi’ne taşınabilir anlamına gelmektedir. İstinaf yolu kapalı dendiğinde de istinaf edilemez, verilen karar kesindir anlamına gelir.
Yerel mahkeme istinaf yolunun açık veya kapalı olacağını kendisi belirleyemez. Hangi karar istinaf edilebilir, hangi karar istinaf edilemez, yasa ile sınırları çizilmiştir.
Hukuk davalarında dava değeri 2023 yılı için İcra Hukuk Mahkemelerinde 41.710 TL, İş Mahkemeleri’nde 17.830 TL, Asliye Hukuk-Aile-Tüketici-Sulh Hukuk ve Kadastro Mahkemeleri’nde 17.830 TL’nin altındaysa karar istinaf edilemez. İdare ve Vergi Mahkemelerinde 20.060 TL nin altında ki uyuşmazlıklar istinaf edilemez. Yerel mahkemenin verdiği karar kesindir. Ancak hukuk davasının konusu manevi tazminat ise bu sınır dikkate alınmaz. Manevi tazminat ile ilgili verilen her karar istinaf edilebilir.
Ceza davalarında ise hapis cezasından çevrilen adli para cezaları hariç, 3000 TL ve altında verilen adli para cezaları için istinaf yolu kapalıdır, istinaf edilemez. Üst sınırı beşyüz günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan verilen beraat hükümleri istinaf edilemez. Ama kural olarak ceza davaları sonucu kurulan hüküm istinaf edilebilir. 15 yıl veya daha fazla hapis cezasını içerek hükümler taraflarca istinaf incelemesine taşınmasa da re’sen Bölge Adliye Mahkemeleri’nce incelenir.
Savcı da yerel mahkeme kararını istinaf edebilir mi?
Savcı ceza davalarında kamu adına davayı takip eden kişidir. Mahkemeye mütalaa vererek sanığın cezalandırılmasını veya beraatine karar verilmesini isteyebilir. Yerel mahkeme savcının mütalaası ile bağlı değildir. Kararı toplanan delillere göre belirler. Savcı yerel mahkeme tarafından verilen kararı hukuka aykırı buluyor ise kararı istinaf edebilir.
Temyiz ve istinaf arasında ki fark nedir?
İstinaf mahkemeleri yani Bölge Adliye Mahkemeleri 2016 yılında faaliyete geçmiştir. Bu tarihten önce yerel mahkeme tarafından verilen kararlar temyiz edilerek Yargıtay’ın incelemesine tabii tutulurdu. Her yerel mahkeme kararı temyiz edilemese de, eğer yasal sınırlamaların üzerinde ise yerel mahkeme kararı temyiz edilmekteydi. Yargıtay’ın dosya yükünün artması sebebiyle Bölge Adliye Mahkemeleri, yerel mahkeme ile Yargıtay arasına giren mahkemeler olmuştur. Yerel mahkeme kararı önce istinaf edilir, eğer temyiz sınırının da üzerindeyse temyiz edilerek Yargıtay’a taşınır. İstinaf mahkemeleri bazen yerel mahkemenin de yerine geçerek doğrudan karar verebilir. Ancak Yargıtay yerel mahkeme kararını ya bozar ya da onar. Bozduğu dorumda da yerel mahkeme dosyayı tekrar alır ve Yargıtay’ın verdiği karara ya uyar ya da verdiği kararda direnir. Bu durumda da mahkemeler arası çıkan uyuşmazlığı Genel Kurullar inceler. Hukuk davası ise Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, ceza davası ise Yargıtay Ceza Genel Kurulu inceleyerek karara bağlar.
İstinaf mahkemesi nasıl karar verir?
İstinaf mahkemeleri, istinaf edilen dava dosyasını inceler, gerekli görürse duruşma açar. Duruşma gününü taraflara tebliğ eder. Daha sonrasında istinaf başvurusunu kabul ederek yerel mahkeme kararını kaldırır ya da istinaf başvurusunu reddeder. İstinaf başvurusunu reddetmesi yerel mahkeme kararının yasaya ve hakkaniyete uygun olduğu anlamına gelir. İstinaf başvurusunun kabul edilmesi durumunda da ya gerekçelerini belirterek dosyayı yerel mahkemeye eksikliklerin giderilmesi için gönderir, ya da yerel mahkeme yerine geçerek kararı verir.
İstinaf mahkemelerinin kararına karşı temyiz yoluna başvurulabilir mi?
Hukuk davalarında, 2023 yılı için dava değeri 238.730 TL nin üzerinde ise istinaf mahkemesi kararlarına karşı temyiz yoluna başvurulabilir. İdare ve vergi mahkemelerinde ki sınır ise 581.840 TL dir.
Ceza davalarında ise verilen her karar istinaf edilemeyeceği gibi, istinaf mahkemesince verilen her kararda temyiz edilemez. Ceza Muhakemesi Kanunu madde 286 ile temyiz sınırları çizilmiştir. Örneğin; adli para cezalarının miktarı ne olursa olsun istinaf mahkemesi kararları temyiz edilemez. 5 yıldan daha az süreli verilen hapis cezaları temyiz edilemez. Ancak hapis cezası miktarı istinaf mahkemesince arttırılmış ise verilen ceza 5 yılın altında bile olsa Yargıtay yolu açıktır, temyiz edilebilir.
İstinaf harcı ne kadar?
Ceza davalarında yerel mahkeme kararları istinaf edilecekse harç alınmaz. Ancak hukuk davalarında kararın istinaf edilmesi için harç ödenir. İstinaf dilekçesi mahkemeye sunulur. Mahkeme harçlar yatırılmamış ise istinaf eden tarafa istinaf harcının tamamlanması için müzekkere gönderir. Belirtilen sürede istinaf harcı yatırılmaz ise dosya istinaf mahkemelerine gönderilmez.
İstinaf başvurusu için istinaf karar harcı, istinaf kanun yoluna başvurma harcı ve gider avansı yatırılır. İstinaf karar harcı maktu olarak 2023 yılı için 179,90 TL dir. Ancak bazı davalarda maktu değil nispi harç ödemesi yapılır. İstinaf kanun yoluna başvurma harcı ise 492 TL dir. Gider avansı olarak da ortalama 300 TL yatırılması gerekmektedir.
İstinaf süresi
Her dava türüne, istinaf mahkemelerinin dava yoğunluğuna göre istinaf mahkemelerinin inceleme
süresi değişkenlik gösterir. Ortalama bir süre vermek gerekirse 1 ila 3 yıl arasıdır.
Kesin karara karşı istinafa müracaat edilebilir mi?
Yerel mahkemelerce verilen kararlar kesin karar ise istinaf mahkemelerine karşı müracaat etmek
mümkün değildir. Duruma göre Anayasa mahkemesine bireysel başvuru ya da kanun yararına bozma
başvuruları yapılabilir.
İstinaf mahkemesi kararı bozarsa ne olur?
İstinaf mahkemesi yerel mahkeme kararını kaldırabilir, ya da istinaf başvurusunu esastan reddedebilir.
Diğer verebileceği karar ise kararda gördüğü eksiklikleri istinaf mahkemesi düzeltebilir. İstinaf
mahkemesi yerel mahkeme kararını bozarsa gerekçeleri ile yerel mahkemeye dosya iade edilir ve
yerel mahkeme de yargılamaya devam edilir.