Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) madde 250, Türk hukuk sistemine “seri muhakeme usulü” olarak adlandırılan yeni bir yargılama usulü getirmiştir. Seri muhakeme usulü, belirli suçlar için daha hızlı ve etkili bir yargılama süreci sağlamak amacıyla düzenlenmiştir. Bu usul, yargı sistemini rahatlatmayı ve adaletin daha hızlı bir şekilde tecelli etmesini amaçlamaktadır.
İçindekiler
Seri Muhakeme Usulünün Kapsamı ve Şartları
Seri muhakeme usulü, kanunda sayılan bazı suçlar için uygulanmaktadır ve bu usul kapsamında suçun soruşturulması ve kovuşturulması süreci, standart yargılama usullerine göre daha sadeleştirilir. Bu usulden yararlanabilmek için belirli şartlar ve suç tipleri vardır:
- Suçun Niteliği: Seri muhakeme usulü, kanunda sayılmış suçlar için uygulanır. Cumhuriyet savcısının yürüttüğü bir soruşturma sonucunda toplanan deliller şüphelinin eylemleri ile atılı suçları işlediklerine yönelik kanaat oluşması durumunda seri muhakeme usulü uygulanabilir. Yürütülen soruşturma sonucunda yeterli delil toplanmamış, yeterli şüphe oluşmamış ise Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmelidir. Seri muhakeme usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz.
- Savcının Teklifi: Cumhuriyet savcısı, seri muhakeme usulü uygulanabilecek bir suç tespit ederse, cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlisi şüpheliyi seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirir ve daha sonrasında cumhuriyet savcısı, seri muhakeme usulünün uygulanmasını şüpheliye teklif eder.
- Şüphelinin Kabulü: Seri muhakeme usulünün uygulanabilmesi için şüphelinin seri muhakeme usulü uygulamasını müdafii huzurunda kabul etmesi gerekmektedir. Şüphelinin birden fazla kişi olması durumunda seri muhakeme usulünün uygulanabilmesi için tüm şüphelilerin kabulü gerekmektedir. Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde, seri muhakeme usulü uygulanmaz.
- Tam ehliyet: Seri muhakeme usulü, yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde uygulanmaz.
- Mahkeme Kararı: Cumhuriyet savcısı tarafından belirlenen yaptırım mahkeme tarafından denetlenir ve uygun bulunması halinde onaylanır. M
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanabileceği Suçlar
Aşağıda belirtilen suçlar için seri muhakeme usulü uygulanabilir:
- Hakkı olmayan yere tecavüz (TCK madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (TCK madde 170),
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (TCK madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Gürültüye neden olma (TCK madde 183),
- Parada sahtecilik (TCK madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Mühür bozma (TCK madde 203),
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK madde 206),
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (TCK madde 228, birinci fıkra),
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (TCK madde 268),
- 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.
- 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.
- 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.
- 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.
Seri Muhakeme Usulünün Avantajları
- Hızlı Yargılama: Yargılama süreci hızlı bir şekilde tamamlanır.
- Adli Sistem Rahatlatması: Adalet sistemi üzerindeki iş yükü azalır.
- Ceza İndirimi: Seri muhakeme usulünü kabul eden şüphelilere, ceza indirimi uygulanır. Cumhuriyet savcısı, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan ve koşulları bulunduğu takdirde zincirleme suça ilişkin hükümler uygulandıktan sonra belirlenen cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler. Sonuç olarak belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya ceza ertelenebilir.
Mahkeme Denetimi
Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında belirlediği yaptırımın uygulanmasını mahkemeden talep eder. Seri muhakeme usulünde, şüpheli için yaptırımı Cumhuriyet savcısı belirler, mahkeme denetler ve onaylar.
Sıkça Sorulan Sorular
Mahkeme, Cumhuriyet savcısı tarafından belirlenen yaptırımı değiştirebilir mi?
Mahkeme, Cumhuriyet savcısı tarafından belirlenen yaptırımı maddi hata yapıldığı, yaptırım hakkında objektif koşulların gerçekleşmediği ya da teklif edilen cezanın mahiyetine uygun bir güvenlik tedbiri belirtilmediği gerekçeleri ile eksikliklerin tamamlanması amacıyla mahkemece Cumhuriyet başsavcılığına iade edilebilir. Cumhuriyet savcısı tarafından eksiklikler tamamlandıktan ve hatalı noktalar düzeltildikten sonra talep yazısı yeniden düzenlenerek mahkemeye gönderilir.
Seri muhakeme usulünde duruşma yapılır mı?
Mahkeme, şüpheliyi müdafii huzurunda dinledikten sonra şartların gerçekleştiği, eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu ve dosyadaki mevcut delillere göre mahkûmiyet kararı verilmesi gerektiği kanaatine varırsa Cumhuriyet savcısının talep yazısında belirtilen yaptırımdan daha ağır olmamak üzere hüküm kurar; aksi takdirde talebi reddeder ve soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyayı Cumhuriyet başsavcılığına gönderir.
Seri muhakeme usulünde duruşmaya katılmak zorunlu mu?
Mahkemeye gelmeyen şüpheli, bu usulden vazgeçmiş sayılır.
Seri muhakeme usulünün tamamlanamaması halinde ne olur?
Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi hâllerinde, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler, takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.
Mahkeme kararına itiraz edilir mi?
Mahkemece kurulan hükme itiraz edilebilir. İtiraz mercii, sadece seri muhakeme usulüne ilişkin hükümler çerçevesinde inceleme yaparak itirazı değerlendirir.
CMK 250 Seri Muhakeme Usulü, yargı sistemini hızlandırmak ve daha verimli hale getirmek için getirilen önemli bir düzenlemedir. Bu usul, özellikle kanunda belirtilen suçlarda, adaletin daha hızlı bir şekilde sağlanmasına katkıda bulunur.