İstirdat Davası Nedir?

İçindekiler

İstirdat davası, borçlu olduğu düşünülerek ödenen ancak gerçekte borç olmadığı anlaşılan bir paranın veya hakkın geri alınması için açılan davadır. Türk hukuk sisteminde, icra takipleri sırasında haksız şekilde ödenen bedellerin iadesini sağlamak amacıyla sıklıkla başvurulan bir dava türüdür.

Bu dava, Türk Borçlar Kanunu’ndaki sebepsiz zenginleşme ilkesi ile doğrudan ilişkilidir. Ayrıca, İcra ve İflas Kanunu’na göre, borçlunun itiraz ve haklarını koruma yolları tükenmişse, istirdat davası ile ödediği parayı geri alma hakkı saklıdır.

İstirdat Davasının Şartları

İstirdat davası açılabilmesi için aşağıdaki şartların bir arada bulunması gerekir:

Haksız Bir Ödeme Yapılmış Olması:
Borçlunun gerçekte borçlu olmadığı bir bedeli ödemiş olması gerekir. Bu durum genellikle:

1. - Yanlış bir icra takibi neticesinde,
  - Çalınan bir çek sebebiyle,
  - Yanıltıcı bir hukuki işlemle ortaya çıkar.

Ödeme Zorunluluğu:
Borçlu, bu ödemeyi icra tehdidi altında ödeme yapmaya zorlanmış olmalıdır. Örneğin:

1. - Borçlunun haciz tehdidi nedeniyle ödeme yapması,
  - Haksız bir icra takibine karşı malvarlığını korumak için ödeme yapması.

Ödemenin İadesi için Dava Dışında Başka Yolu Olmaması:
İcra takibine yapılan itirazların reddedilmiş ya da zamanında itiraz edilmemiş olması nedeniyle, icra takibi kesinleştikten sonra ödemek zorunda kaldığı bedeli ödemek zorunda kalması halinde istirdat davası açılabilir.

İcra Takibinin Kesinleşmiş Olması:
İstirdat davası, icra takibi kesinleştikten sonra ve ödeme yapıldıktan sonra açılır. Takip alacaklısı ihtiyati haciz kararı alarak icra takibinde ödeme emri tebliğ olmadan malvarlığına haciz şerhi işlenmiş dahi olsa takip kesinleşmeden ödenen bedelin istirdatı için dava açılamaz. Ancak şartları mevcutsa sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanılarak dava açılabilir. İstirdat davası açılabilmesi için, takibin kesinleşmesi sonrası ödemenin yapılması şarttır.

Arabuluculuk: Uyuşmazlığın konusuna göre dava açmadan önce arabulucuğa başvurmak zorunlu olabilir. Örneğin; bir ticari ilişkinden kaynaklı ödemek zorunda kalınan bedelin istirdatı için dava açmadan önce arabulucuğa başvurmak zorunludur.

İstirdat Davası ile İlgili Hukuki Dayanak

İcra ve İflas Kanunu (İİK) Madde 72: Borçlunun ödediği bedeli geri almak için başvurabileceği dava hakkını düzenler.
Türk Borçlar Kanunu (TBK) Madde 77 ve Devamı: İstirdat davasının şartları oluşmamışsa borçlu ödediği bedeli geri almak için sebepsiz zenginleşme hükümlerinden faydalanabilir.

İstirdat Davası Açma Süreci

Yetkili ve Görevli Mahkeme:
İstirdat davaları, icra takibinin yapıldığı yer mahkemesinde ya da davalının yerleşim yerinde açılabilir. Görevli mahkeme uyuşmazlığa göre karar verilir. Asliye Hukuk Mahkemesi, Tüketici Mahkemesi, Asliye Ticaret Mahkemesi, Sulh Hukuk Mahkemesi, İş Mahkemesi olabilir.
Dava Dilekçesi Hazırlığı:
İstirdat davası dilekçesinde şu bilgiler yer almalıdır:
- Haksız ödeme yapıldığına dair açıklamalar,
- İcra takibine ilişkin bilgiler (takip dosya numarası, ödeme belgesi vb.),
- Tüm deliller sunulmalı ve ödenen bedelin istirdatı talep edilmelidir.
Delillerin Sunulması:
Davacı, ödemenin haksız olduğuna dair delilleri sunmalıdır. Bu deliller arasında:
- İcra dosyası kayıtları,
- Ödeme belgeleri,
- Banka dekontları,
- İmza itirazı varsa imza örnekleri veya getirtilecek kurumlar bildirilmeli
- Tanık
- İlgili diğer hukuki deliller bulunabilir.
Mahkeme Süreci:
Mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını değerlendirir. Borcun gerçekten var olup olmadığını ve ödemenin haksız yere yapılıp yapılmadığını inceler.
Kararın Uygulanması:
Mahkeme, ödemenin haksız olduğuna karar verirse, ödemenin davacıya iade edilmesine hükmeder.

İstirdat Davasında Zamanaşımı Süresi

İstirdat davalarında zamanaşımı süresi yoktur. Fakat ödemenin yapıldığı tarihten itibaren 1 yıl içinde istirdat davası açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü süre niteliğindedir. Mahkeme kendiliğinden dikkate alır ve bu süre içinde dava açılmaması halinde davanın esasına girilmeden reddine karar verilir.

Sürenin herhangi bir sebeple geçirilmiş olması halinde şartları mevcutsa sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanılarak dava açılabilir.

Sebepsiz zenginleşmeden doğan davalarda zamanaşımı süresi 2 yıldır.
Ancak, bu süre en fazla 10 yıl ile sınırlıdır.

İstirdat Davasının Sonuçları

Haksız Ödemenin İadesi:
Mahkeme, davacının talebini haklı bulursa, davalıya haksız şekilde ödenen paranın davacıya iade edilmesine karar verir.
Faiz Talebi:
Davacı, ödediği tutar için ödeme tarihinden itibaren faiz talep edebilir.
Masraf ve Avukatlık Ücretleri:
Davacı haklı bulunursa, yargılama giderleri ve avukatlık ücretleri de davalıdan tahsil edilir.

İstirdat Davası ile İlgili Örnek Durumlar

İcra takibi itiraz sürelerinin kaçırılmış olması: Borçlu olmadığı halde, ödeme emrine itiraz süresini kaçıran borçlu, takibin kesinleşmiş olması sebebiyle ödeme yapmak zorunda kalırsa bu ödemenin iadesi için istirdat davası açabilir.
İtirazın haklı bulunmaması: İcra takibine zamanında itiraz eden borçlu, icra mahkemesince itirazın haklı bulunmayan borçlu ödeme yapmak zorunda kalması halinde bu ödemenin iadesi için istirdat davası açabilir.
Çek ya da senetteki imzaların sahteliği: Bir çek ya da senette ki imzanın borçluya ait olmamasına rağmen icra tehdidi altında ödeme yapmak zorunda kalmış ise bu ödemenin iadesi için istirdat davası açabilir.
Diğer hukuki sebepler: Burada sayılı haller hariç, herhangi başka bir uyuşmazlık da istirdat davasının konusu olabilir. İstirdat davası için icra tehdidi altında haksız bir ödeme yapılmış olması ve ödeme tarihinden itibaren bir yıl içinde açılması yeterlidir.

İstirdat Davası Yargıtay Kararları

Açılan menfi tespit davası sırasında borç ödenmiş olursa davaya istirdat davası olarak devam edilir.

“Menfi tespit davası sırasında tedbir kararı almamış ve borç da ödenmiş olursa davaya istirdat davası olarak devam edileceği hükmü mevcuttur. Buna göre menfi tespit davasının devamı sırasında borcun herhangi bir nedenle ödendiği iddiası üzerine mahkemece bu iddia araştırılıp ödemenin kanıtlanması halinde talep olmasa dahi dava kendiliğinden istirdat davasına dönüşeceğinden açılan menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam edilmelidir.” “Yargıtay 15. Hukuk Dairesi 2016/4453 E., 2017/4217 K.”

İstirdat davası ödeme tarihinden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır.

“Kanunda öngörülen 1 yıllık süre, hak düşürücü süre olduğundan; taraflarca ileri sürülmese bile mahkemece re’sen göz önüne alınır. Eş söyleyişle Mahkemenin, yargılamanın her aşamasında hak düşürücü süreyi kendiliğinden dikkate alması ve İİK m.72/VII’de öngörülen bir yıllık dava açma süresini geçiren borçlunun açtığı istirdat davasını reddetmesi gerekir.” “Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2011/5580 E. , 2011/10342 K.”

İstirdat davası, özellikle icra takiplerinde ortaya çıkan hak kayıplarını önlemek için kullanılan etkili bir hukuki araçtır. Ancak, bu davanın başarıya ulaşması için haksız ödemenin gerekçelerinin açık bir şekilde ortaya konulması ve delillerle desteklenmesi gerekir. Sürecin karmaşıklığı nedeniyle, bu tür davalarda bir avukattan profesyonel destek almak, zaman ve hak kaybını önlemek açısından büyük önem taşır.